Ngày 14-7-2011 Chủ tịch Nước đã ký quyết định 1083/QD –CTN phong tặng danh hiệu Anh hùng lao động cho nhà văn Sơn Tùng vì “đã có thành tích đặc biệt xuất sắc trong lao động, sáng tạo góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc”. Như vậy, đến nay, ở nước ta mới có 2 nhà văn vinh dự được truy tặng danh hiệu anh hùng lao động, trước đây là Chu Cẩm Phong và bây giờ là nhà văn Sơn Tùng, cũng là người duy nhất được phong tặng danh hiệu này khi còn sống.
 |
| Nhà văn Sơn Tùng đứng thứ 3, từ trái qua phải |
1. Nhà văn Thiên Sơn, cháu họ nhà văn Sơn Tùng là bạn học phổ thông với tôi. Khi ra Hà Nội học, có lần tôi cùng Thiên Sơn đến Ngõ Văn Chương, ghé thăm bác. Từ bấy đến nay, ngày nghỉ hay có việc đi đâu trên phố Khâm Thiên, chúng tôi lại ghé nhà thăm bác, vượt qua đông đúc phố xá, chợ búa ồn ào... để đến với không gian sống nhỏ hẹp nhưng yên tĩnh và ấm áp ấy.
Có dịp 19/5, tôi hẹn gặp bác để phỏng vấn về xây dựng hình tượng Hồ Chí Minh trong nghệ thuật, bác khen viết nhanh rồi bác bảo để lại bản thảo bác xem. Bác chỉ góp ý những chỗ chưa chính xác chứ hầu như không sửa văn, khác với những bản thảo bài phỏng vấn nhiều nhà văn khác thường sửa chi chít... Mỗi lần in sách mới, bác đều đem tặng. Cuốn nào bác cũng cẩn thận ghi lời đề tặng và đóng dấu hiệu tên bác. Trên giá sách của tôi, có lẽ nhiều nhất vẫn là những tác phẩm của nhà văn Sơn Tùng.
Một năm trước, Thiên Sơn gọi điện báo tin, giọng âu lo: “Bác Tùng bị tai biến, đang nằm ở Bạch Mai”, tôi đoán chắc bác nguy kịch. Nhiều lần vợ và các con đưa bác đi cấp cứu vì huyết áp cao hay những cơn đau do vết thương tái phát. Nhưng lần này thì khác. Tôi đi công tác về thì nghe nói bác đã được chuyển sang bệnh viện Y học dân tộc cổ truyền, rồi về nhà sau bốn tháng nằm viện. Thiên Sơn nói, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết hai lần đến thăm bác Sơn Tùng. Hai ông là bạn từ hồi ở chiến trường phía Nam
 |
| Tác giả bài viết, Tùng Sơn (trái cùng) bên giường nhà văn Sơn Tùng |
Khi tôi đi cùng vợ con đến thăm bác, gian khách với những viên gạch hoa bóng nhẵn, nơi bác vẫn ngồi xếp bằng tiếp khách trong Nam, ngoài Bắc, cả khách Tây cũng ngồi xếp bằng, nơi có chiếc tủ tường cũ kỹ ngăn đôi phòng khách và khu vực làm việc của bác, giờ chiếc tủ đã chuyển đi, thay vào đó là giường bệnh của bác. Bác nằm trên giường, xung quanh có những người bạn và con cái. Bác khác đi nhiều quá, chỉ đôi mắt vẫn sáng. Bác hé cười, cố rướn người dậy nhưng không được. Tôi nắm lấy tay bác, bác đưa mắt hướng về phía vợ con tôi, khẽ cười, miệng mấp máy như muốn nói. Bàn tay bác gầy guộc nhưng ấm áp. Thiên Sơn kể, sau khi bị thương, tay trái bị liệt, tay phải còn ba ngón, bác đã buộc bút vào tay này để tập viết. Thủ tướng Phạm Văn Đồng có lần tặng Bác một viên đá nhỏ, bác dùng ba ngón tay còn lại để tập cho cơ tay linh hoạt hơn và dần dần tự cầm bút được. Bác Sơn Tùng là một tấm gương nghị lực phi thường, 81% sức khoẻ của bác gửi lại chiến trường và trong người còn 14 mảnh đạn, trong đó có 3 mảnh găm trong sọ não không thể giải phẫu lấy ra được. Hàng ngày bác dậy lúc ba giờ sáng, kiến trì luyện tập, vượt qua những đau đớn do thương tật và lặng lẽ viết. Gần ba mươi đầu sách về Bác hồ, về danh nhân cách mạng đã ra đời gây được tiếng vang lớn trong nhiều tầng lớp độc giả.
2. Ngoài 20 tuổi tôi mới gặp bác Tùng nhưng nhiều thế hệ học trò xứ Nghệ chúng tôi biết và yêu mến bác qua những trang viết về Bác Hồ. Tôi còn nhớ chúng tôi chuyền tay nhau đọc Búp sen xanh đến nhàu nát trong mùa hè lớp 6. Không những chúng tôi đọc sách của bác mà bố mẹ, anh chị trong gia đình đều thích. Những trang viết giản dị nhưng cuốn hút cùng với những tò mò của lũ học trò khi lần đầu tiên đọc sách của tác giả là nhà văn xứ Nghệ. Làng Kim Lũy, nơi bác Tùng sinh ra, nay là xã Diễn Kim, cạnh bên xã tôi, làng Vích thuở nào, cùng một dải đất ven biển mặn mòi và nhọc nhằn nắng gió...
Trước khi đến với Búp sen xanh, chúng tôi chỉ biết những câu chuyện về Bác Hồ trong sách giáo khoa và cuốn Vừa đi đường vừa kể chuyện trong tủ sách của thư viện nhà trường. Sách hồi đó không nhiều như bây giờ, chúng tôi gom tiền làm kế hoạch nhỏ cả mùa hè mới mua được vài cuốn. Búp sen xanh mở ra một thế giới sống động những câu chuyện về cuộc đời Bác Hồ, từ lúc Người sinh ra đến lúc ra đi tìm đường cứu nước... Hơn 30 năm qua, những trang viết về tuổi thơ cậu bé Nguyễn Sinh Cung trong những ngày Tết trong kinh thành Huế, mẹ mất, cha đi vắng, em bú phải sữa khi mẹ tắt thở nên ốm nheo nhóc... vẫn còn in dấu trong tâm trí tôi.
Sau này lũ học trò được dịp vào thăm quê Bác, cùng nhắc về những trang viết của bác Tùng khi đứng bên cánh võng ngày nào mẹ Bác ru các con mát suốt những ngày hè, hay tần ngần dưới gốc mít nơi ngày xưa bác đã vun lá khô giúp mẹ thổi cơm... Tôi hiểu cuốn sách của bác Tùng giúp chúng tôi cảm thấy gần gũi với Bác Hồ, như đã đến với nhà bác, với nơi bác sinh ra từ trước khi đến thăm nhà bác thật sự... Các anh chị lớn tuổi hay những người như bố mẹ tôi có lẽ cũng nghĩ thế. Họ kể với nhau về cuộc đời của Bác Hồ từ những câu chuyện bác Tùng kể trong sách và nói nhiều về những trang cuối cuốn sách, nơi bác Tùng hé mở mối tình của Nguyễn Tất Thành với Út Huệ và nghe đâu, một phần vì chi tiết đó, cuốn sách của Bác đã gặp không ít sóng gió...
3. Trong ký ức những người dân quê tôi, bác Tùng không chỉ là nhà văn nổi tiếng với Búp sen xanh và những cuốn sách khác về Bác Hồ. Bác còn là diễn giả với những buổi nói chuyện thu hút cả nghìn lượt người nghe. Bác đã có trên 500 cuộc nói chuyện ở đủ mọi miền đất nước cho hàng vạn người nghe. Hồi đó, bác về Diễn Châu, hội trường lớn nhất của thị trấn đầy ắp người đến nghe bác nói chuyện, người nghe còn đứng tràn ra các cửa hai bên hội trường và ở cửa chính. Trời xứ Nghệ nóng ran, bác nói chuyện ròng rã cả ngày trời. Có đến 4 băng cassett thu âm cuộc nói chuyện đó đưa về mở cho người ở nhà nghe. Đó là lần đầu tiên tôi được nghe giọng bác. Bao nhiêu năm bác xa quê, giọng nói vẫn vương đầy âm sắc xứ Nghệ, lúc trầm, khi bổng, và dường như càng nói, bác càng say mê, về sau nghe cứ sang sảng. Chúng tôi thêm một lần nữa hiểu thêm những câu chuyện xúc động về Bác Hồ, về những người thân trong gia đình của Người từ anh cả Khiêm đến O Thanh... Có lẽ những câu chuyện bác Tùng kể lúc đó hun đúc thêm tinh thần cách mạng của mảnh đất nơi từng góp phần đáng kể vào phong trào cách mạng 1930-1930 mấy mươi năm trước. Sau này, tôi nhớ có nhiều chuyện mới được bác viết rải rác trong những cuốn sách và có những chuyện có thể không in được thành sách...
Ngoài viết về Bác Hồ, bác Tùng dành nhiều trang viết về đất và người xứ Nghệ, hàng chục nhân vât, thậm chí còn hơn thế, từ Phan Đình Phùng, Phan Bội Châu, đến Trần Phú và các danh nhân khác… Tôi đọc trong những trang viết ấy thấm đẫm ân tình của bác với quê hương xứ Nghệ... Hình tượng và nhân cách người xứ Nghệ trong văn của nhà văn Sơn Tùng quả thực rất sâu đậm và đẹp đẽ.
Tôi biết bác Tùng có những người bạn văn thường ghé nhà bác sinh hoạt trong Chiếu văn, như: Văn Cao, Phan Ngọc, Minh Giang, Siêu Hải, Mạc Phi, Đào Phan, Tân Trà… Những nhà văn chung một mối ưu tư trước thời cuộc và những trớ trêu của nhân tình thế thái. Thiên Sơn có nhiều dịp gặp gỡ với họ hơn, qua chuyện của Thiên Sơn, tôi biết bác Tùng còn một mảng đề tài nặng trĩu những trăn trở nghĩ suy mà có lẽ chưa dựng hay không thể dựng thành sách... Có lần bác thổ lộ ý định sẽ viết tiểu thuyết về Nguyễn Du, hay cuốn “Bông huệ trắng” về người con gái đã chờ đợi mối tình thời tuổi trẻ với Nguyễn Tất Thành rồi viên tịch nơi nhà chùa... Tôi hiểu, với bác, dự định không chỉ ở lời nói mà bác đã có rất nhiều tư liệu sưu tầm được trong những năm tháng tuổi trẻ, giờ đây với sức khỏe hiện thời, có lẽ những trang bản thảo và những tư liệu quý đó liệu có ai sẽ tiếp tục. Có lần tôi chia sẻ những băn khoăn đó với Thiên Sơn và khuyên Sơn nên tiếp tục đi theo con đường của Bác...
Bác Tùng cứ miệt mài viết giữa bệnh tật và bao biến thiên của thời cuộc. Lạ nỗi trang sách của bác vẫn thanh nhã, không bao giờ lộ vẻ ức chí hay bi quan, dù tôi biết bác xứng đáng và gia đình bác xứng đáng được hưởng hơn rất nhiều những gì họ có bây giờ. Không bao giờ nhận là nhà Hồ Chí Minh học nhưng những nghiên cứu của bác về Hồ Chí Minh và sự am hiểu của bác về thân thế và sự nghiệp Hồ Chí Minh thì khó ai bì kịp. Tôi cho rằng, bác Tùng là cuốn từ điển sống vềHồ Chí Minh, rất tiếc nhiều bộ phim hay tác phẩm nghệ thuật về Người ít khi tham vấn bác ở mảng nội dung nên đã có những sai sót đáng tiếc...
Chính bác Tùng chứ không phải ai khác, khiến chúng tôi thấy Bác Hồ sao mà gần gũi thân thương, một con người với những buồn vui, hạnh phúc khổ đau... như biết bao số phân khác. Tôi nghĩ, cho dù bác Tùng có sử dụng bút pháp hư cấu, tưởng tượng thì những trang viết của bác bao giờ cũng đạt đến độ chân thực và thuyết phục nhất. Vì với người xứ Nghệ, những gì nói ra, viết ra đều xuất phát tự lòng mình. Chẳng ai có thể thuyết phục được người khác tin vào những điều mình viết nếu dối lòng. Bút sắc, lòng trong, bác Tùng nhiều lần nhắc những lớp cháu con xứ Nghệ chúng tôi khi theo nghiệp viết. Như chính cuộc đời bác và con người bác.
Bác Tùng xứng đáng với danh hiệu anh hùng lao động bởi nghị lực phi thường và những cống hiến không mệt mỏi của bác cho văn chương và cho cách mạng. Với chúng tôi và những người quê xứ Nghệ đã yêu mến nhà văn qua những trang sách, thì bác đã là anh hùng từ những ngày Búp sen xanh đến với chúng tôi ở những làng quê xứ Nghệ ấy. Xứ Nghệ càng thêm tự hào khi có không ít anh hùng ở nhiều lĩnh vực nhưng đây là lần đầu tiên có một nhà văn anh hùng.
Tùng Sơn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét